Over de ongelooflijke samenwerking van mens, robot en tal van andere hulpmiddelen.

Voor dit artikel zijn we bij Matthijs Hamakers, vanaf zijn geboorte heeft hij een spierziekte, die hem al vroeg heel aanzienlijk beperkte in zijn lichamelijk functioneren. Hij doet aan rolstoelhockey bij BISO ’65 in Ulvenhout en kijkt fervent naar films en tv series. Matthijs groeide op in Berkel- Enschot en ging naar de basisschool die naast de eerste vestiging van Focal gelegen was. Het is dan ook geen wonder dat er een al jarenlang bestaande relatie is met het bedrijf. Focal leverde en installeerde een groot aantal geavanceerde hulpmiddelen op zijn elektrische rolstoel.

Als kind was Matthijs één van de eerste gebruikers van de elektrische dynamische armondersteuning Top/Help. Vanwege de progressie van zijn spierziekte bleef het daar niet bij. Er kwam een modulaire hoofdsteun. Deze hoofdsteun werd later voorzien van een drie- assige, elektrisch verstelbare hoofdsteundrager. De Top/Help bleef aanwezig bij zijn rechter arm omdat hij deze niet kan missen bij het liften van deze arm, maar aan zijn linkerkant kwam drie jaar geleden de robotmanipulator Jaco. Hiernaast bouwde Focal zijn mechanische beademing op de rolstoel op, en voorzag slang en mondstuk van een wegzwenkmechanisme. Alle functies van de rolstoel èn de hierop gebouwde voorzieningen bedient Matthijs middels een HMC interface, waarop drie knoppen en een mini joystick aangesloten zijn. Met daarnaast nog een losse schakelaar voor de Top/Help.

Zie je Matthijs in de weer, dan zie je een prachtig voorbeeld van samenwerking tussen mens en geavanceerde hulpmiddelen. Vrijwel geautomatiseerd lijkt Matthijs zijn diverse hulpmiddelen in te zetten, maar daar was heel wat voor nodig. De term ‘doorzetter’ is op Matthijs bepaald van toepassing. Hij stak veel tijd en energie in het ontdekken van de mogelijkheden van zijn hulpmiddelen, vertelde hoe hij het hebben wil en stuurde steeds aan op aanvullingen en verbeteringen.

Op die manier helpt technologie om de progressie van zijn aandoening bij te houden en is hij in staat om meerdere uren alleen te functioneren en een zware studie op te pakken.

De robotarm Jaco assisteert Matthijs bij vrijwel alle activiteiten die wat zwaarder zijn. Dan gaat het om drinken, vasthouden van zijn iPhone en telefoneren, iPad en muis en allerlei andere zaken pakken, dingen oppakken en wegzetten in de keuken die met eten en drinken te maken hebben, lichtschakelaars en liftknoppen bedienen, deurbel indrukken, kastjes open doen, opladers aansluiten. Maar ook zelf verzorgingstaken uitvoeren zoals zijn bril aandrukken, jas van hem afnemen. Bijzonder is ook dat de Jaco een rol speelt bij het verbeteren van zijn houding gedurende de dag. Hij legt er zijn linker arm mee goed en corrigeert de positie van zijn schouder door de Top/Help in een heel hoge stand te drukken. De Jaco stelt Matthijs in staat om meerdere uren alleen te zijn. Hij beheerst het apparaat op een ongelooflijke wijze en is bijvoorbeeld in staat om een kleine medicijntablet op te pakken en in te nemen. Jaco is voorzien van een liftarm. Deze wordt gebruikt om het apparaat uit het zicht te nemen en klein op te bergen, bijvoorbeeld bij vervoer in een bus. De lift helpt ook om zaken van de grond op te pakken.

De elektrische Top/Help is op de rolstoel gebleven na installatie van de Jaco. De Top/Help blijft van heel groot nut. Zonder deze armondersteuning kan hij de rechter arm, zijn meest actieve arm, niet verplaatsen en zou deze niet kunnen inzetten voor het eten van vast voedsel of het typen op een tablet of telefoon. De Top/Help kan vergrendeld worden en speelt dan een rol bij zijn houdingsondersteuning. De fixatie is ook nuttig bij het rijden op snelheid: hij kan zodoende met de rechterhand de linker fixeren en goed de mini joystick blijven bedienen. Voor de Top/Help is de standaard bedieningsschakelaar aanwezig. Deze ligt permanent onder de linker handpalm.

Een heel andere voorziening is de de elektrisch verstelbare hoofdsteundrager. De drie assen hiervan worden afzonderlijk bestuurd; bestaande uit een hoog/laag, een voor/achter en een kantel verstelling. Het plaatsen in de rolstoel gebeurt niet elke dag hetzelfde. Met de hoofdsteunverstelling kan Matthijs de positie van het hoofd hierop corrigeren. Ook kan hij zijn hoofdpositie aanpassen als hij gedurende de dag onderuit zakt in de rolstoel. Matthijs gebruikt, gerelateerd aan zijn activiteiten, vaak combinaties van verstellingen.

Zo gaat lezen en dingen doen op het werkblad beter door het hoofd iets omhoog te brengen en kantelen. Eten vergt juist een verstelling naar beneden, naar voren en iets achterover. Hierdoor komt het hoofd in een betere positie om te slikken.

De mechanische beademing is door Focal op gecertificeerde wijze op de rolstoel geplaatst en in de bediening geïntegreerd. De apparatuur werd geplaatst in een stevige metalen behuizing van eigen fabricage. De ventilatorslang met mondstuk werd voorzien van een zwanenhals met wegzwenkmechanisme. Zo kan Matthijs, die de beademing niet permanent gebruikt, slang en mondstuk uit het zicht nemen en wegnemen om te goed te kunnen praten en eten.

De HMC bediening met knoppen en joystick wordt voor alle bovenstaande hulpmiddelen èn voor alle rolstoelfuncties  inclusief rijden gebruikt. De HMC besturingskast werd voorzien van specifieke menu’s, bijvoorbeeld voor de rolstoel en voor robotbediening. Ook werd door Focal een menu voor Omgevingsbediening in geprogrammeerd. Vanuit dit menu bedient Matthijs de voordeur, alle tv’s, de DVD speler en audio installatie.

Alle voorzieningen zouden nog niet bruikbaar zijn als ze niet zorgvuldig en ergonomisch op de rolstoel geïnstalleerd zijn. Zodoende werd uitgebreide rolstoelaanpassing gedaan, waaronder aanpassingen aan het werkblad, plaatsing van de HMC en zorgvuldige opbouw van de robotarm. Bij de laatste is het van groot belang dat deze zo veel mogelijk binnen de contouren van de rolstoel geplaatst wordt en deze niet verbreedt. Het verbazingwekkende functioneren van Matthijs is een samenspel van alle partijen. Focal speelde hier een rol in, maar bovenal loont zich de grote inzet van Matthijs. Aanpassingen en voorzieningen zouden niet tot stand komen als deze niet door betalende partijen als zorgverzekeraar en gemeente (WMO) vergoed worden.